مقدمه
مطالعه و پژوهش درباره تمامی جنبه‌های جو زمین که بطور تفصیلی از سطح زمین تا سطح بالایی جو را در بر می‌گیرد، امروزه تحت عنوان علوم جوی نامیده می‌شود. واژه قدیمی وعمومی تر هواشناسی به مطالعه سطوح فوقانی جو، که دارای تغییرات دائمی است، می پردازد. بشر از ابتدای خلقت به دلیل تماس نزدیک با طبیعت و مشاهده عینی پدیده‌های جوی همواره نسبت به کشف این پدیده‌ها کنجکاوی نشان داده است. فعالیتهای هواشناسی بعنوان یک علم جدید در حقیقت از اوایل قرن نوزدهم شروع شد اولین نقشه های هواشناسی را لامارک در سال ۱۸۲۰ ارائه نمود این نقشه ها بر اساس اطلا عات و آمار هواشناسی که از ایستگاههای منطقه منهایم جمع آوری شده بود ترسیم شد و بعدا در سالهای ۱۸۲۰ و ۱۸۲۱ نقشه طوفانهای اروپا تهیه گردید. با اختراع تلگراف توسط مورس در سال ۱۸۴۳امکان مخابره سریع اطلاعات دیدبانی فراهم آمد و بدینوسیله اعلام خطر و پیش بینی وقوع طوفان امکان پذیر گردید، شبکه های ایستگاههای هواشناسی گسترش یافت. در واقع بکار گیری دانش هواشناسی به عنوان بستر بسیاری از برنامه ریزی های علمی، فنی، صنعتی، کشاورزی و امور عمرانی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. مطالعه و بررسی فعل و انفعالات جوی و پدیده های هواشناسی که تعیین کننده وضع هوا و اقلیم می باشد بــر پـــــایه انــدازه گیریها و دیدبانیها متکی می باشد.
تاریخچه اداره کل هواشناسی در ایران و کرمان
اولین فعالیتهای هواشناسی در ایران توسط سفارتخانه های انگلیس و روس در تهران و مناطق نفت خیز جنوب کشور انجام گرفته که اطلاعات آن به آرشیو کشورهای مربوطه منتقل گردیده و در دسترس نمی باشد. در سال ۱۲۹۸ در برنامه درسی مدرسه برزگران درس هواشناسی گنجانده که توسط معلمان فرانسوی تدریس می شد و در همان محل اولین سکوی هواشناسی احداث و در آن درجه حرارت، رطوبت نسبی، میزان بارندگی، اندازه گیری می شد. این ایستگاه در سال ۱۳۰۸ کامل و اکثر پارامترهای جوی را دیدبانی می کرد. هواشناسی با جنگ جهانی دوم در ایران موجودیت یافت. در آن زمان کشورهای متفقین برای حفظ ایمنی خطوط پروازهای خود در چند فرودگاه کشور اقدام به تاسیس ایستگاههای هواشناسی در سطح کشور نمودند که بعدها در سال ۱۳۲۶ در اداره هواپیمایی کشوری یک واحد کوچک هواشناسی به طور رسمی دایر و امور مربوط به نیازهای هواشناسی هواپیمایی را انجام می داد. نخستین گروه دیده بانان هواشناسی ایران هم در سال ۱۳۲۷ فارغ التحصیل شدند. هواپیمایی کشوری نیز به علت نیاز به اطلاعات جوی در فرودگاهها ی اصلی کشور اقدام به تاسیس ایستگاههای هواشناسی کرد. در اثر نیاز شدید برنامه ریزان به آمار و اطلاعات اقلیمی از نواحی مختلف کشور و ناهماهنگی در تاسیس ایستگاه های هواشناسی که توسط بخشهای مختلف انجام می شد، مسئولان وقت تاسیس یک واحد هواشناسی مستقل در کشور را ضروری دانسته و در سال ۱۳۳۴ شمسی اداره کل هواشناسی کشور وابسته به وزارت راه و ترابری تاسیس شد. این اداره کل بعدها به صورت سازمانی مستقل زیر نظر وزارت جنگ قرار گرفت که بعد از انقلاب اسلامی مجددا زیر نظارت وزارت راه وترابری در آمد. در هنگام تشکیل اداره کل هواشناسی در سال ۱۳۳۴ تمامی ایستگاههای هواشناسی که توسط بخشهای مختلف تاسیس شده بودند به این اداره کل واگذار شد. ایستگاه های واگذار شده از نوع سینوپتیک، اقلیم شناسی و باران سنجی بودند که هر یک دیدبانی های مربوط به خود را انجام می دادند. گسترش ایستگاههای هواشناسی و توسعه شبکه آن پس از انقلاب اسلامی شتاب بیشتری پیدا کرده، در سال ۱۳۳۸ هواشناسی ایران به عنوان یکصدو سومین عضو سازمان هواشناسی جهانی به عضویت این سازمان جهانی در آمد.
اولین فعالیت های هواشناسی در استان کرمان به زمان نفوذ دولت انگلیس در نواحی جنوبی ایران باز می گردد به طوری که در کنسول گری های آنان به عنوان مثال شهرهای بوشهر، شیراز و کرمان اقدام به تاسیس ایستگاه های هواشناسی کرده بودند که از اطلاعات ثبت شده آنان اطلاعی در دست نیست. فعالیت رسمی هواشناسی در کرمان از سال ۱۳۲۷ با تاسیس ایستگاه هواشناسی در حومه شهر کرمان و در اراضی جلال آباد آغاز گردید. پس از آن ایستگاه به نوبت در چندین ساختمان استیجاری در شهر کرمان و از سال ۱۳۳۶ به محل فعلی واقع در فرودگاه منتقل گردید. گزارشات هواشناسی تهیه شده توسط مورس به اداره کل هواشناسی تهران ارسال می گردید. از سال ۱۳۳۷ فعالیت ایستگاه جو بالای کرمان در جوار ایستگاه هواشناسی آغاز شد به طوری که ایستگاه جو بالای کرمان از قدیم ترین ایستگاه های جو بالای کشور محسوب می گردد. پس از پیروزی انقلاب، شبکه ایستگاه های هواشناسی گسترش یافت به طوری که در حال حاضر ۱۵ ایستگاه سینوپتیک در شهرهای کرمان، بم، سیرجان، انار، شهر بابک، بافت، جیرفت، کهنوج، رفسنجان، زرند، لاله زار، شهداد، راور،بردسیر و ارزوئیه دائر می باشد. ۵ ایستگاه فرودگاهی، ۱۰۱ ایستگاه فعال بارانسنجی، ۲ ایستگاه اقلیم شناسی سنتی، ۱۸ ایستگاه اقلیم شناسی تمام خودکار ، ۳ ایستگاه سینوپتیک تمام خودکار، ۲ ایستگاه هواشناسی کشاورزی و یک ایستگاه جو بالا نیز فعال می باشد.در جدول ذیل انواع ایستگاه های استان اعم از سینوپتیک، اقلیم شناسی، باران سنجی، خودکار و… آورده شده است.
جدول۱: انواع ایستگاه های استان
- اهم وظایف هواشناسی:
- اندازه گیری پارامترها و عناصر هواشناسی
- پیش بینی وضعیت جوی و پیش آگاهی شرایط بحرانی و صدور اطلاعیه و اخطاریه های هواشناسی
- ارائه آمار و اطلاعات هواشناسی به کاربران و دستگاه های اجرائی استان
- همکاری مستمر با مدیریت بحران استان
- تحقیقات و مطالعات هواشناسی در زمینه های گوناگون از جمله صنعت، کشاورزی، گردشگری، زیر بنائی و عمرانی و….